มดลูกวิรูปไม่ได้มีมดลูกสองอัน

มดลูกวิรูป (dysmorphic T-shaped uterus) เป็นความผิดปกติแต่กำเนิดของมดลูกที่พบได้บ่อยในผู้มีบุตรยาก หมอเคยทำวิจัยสำรวจผู้ป่วยมีบุตรยากด้วยอัลตราซาวนด์สามมิติพบว่า ผู้มีบุตรยากร้อยละ 27 มีมดลูกวิรูป (ส่วนผู้มีลูกแล้วพบได้เพียงร้อยละ 0.8) หมอไปเห็นบางที่กล่าวว่ามดลูกวิรูปไม่เกี่ยวกับภาวะมีบุตรยากก็ไม่ค่อยสบายใจ ลองมาดูข้อมูลกันดีกว่า

การเจริญพัฒนาของมดลูกและประเภทของความผิดปกติแต่กำเนิดของมดลูก

มดลูกเป็นอวัยวะที่เจริญมาจากท่อ 2 ท่อเรียก Müllerian ducts หรือ Paramesonephric ducts ซึ่งจะมาเชื่อมกันส่วนล่างและผนังกั้นระหว่างสองท่อสลายไป ทำให้มดลูกมนุษย์เป็นเหมือนห้องเดียวดังแสดงในรูปภาพที่ 1 

ดังนั้นหากกระบวนการสร้างมดลูกดังกล่าวมีความผิดปกติเกิดขึ้นก็ส่งผลให้มดลูกมีความผิดปกติแต่กำเนิด ทำให้ความผิดปกติมีหลายแบบดังแสดงในรูปภาพที่ 2 

• ความผิดปกติแต่กำเนิดที่เกิดมาจากท่อ Müllerian รวมตัวกันไม่ปกติหรือไม่รวมกันเลยก็จะทำให้คนไข้มีมดลูกสองอัน ไม่ว่าจะเป็น bicornuate uterus หรือ uterine didelphys (มีมดลูกและปากมดลูก 2 อัน) 

• ความผิดปกติเกิดจากการที่ผนังกั้นระหว่างท่อทั้งสองไม่สลายไปหรือสลายไปไม่หมดก็จะเกิดเป็นผนังกั้นช่องในโพรงมดลูก (septate uterus) 

• บางรายมีความผิดปกติจากการสร้างของท่อ Müllerian ไม่สมบูรณ์ บางรายมีการสร้างด้านเดียวเกิดเป็น unicornuate uterus หรือไม่มีการสร้างท่อทั้งสองข้างเลยก็จะเป็น aplastic uterus หรือไม่มีมดลูก

• ส่วนมดลูกวิรูปเกิดจากการหนาตัวของกล้ามเนื้อมดลูกไม่ได้เกิดจากความผิดปกติในขัันตอนการสร้างมดลูกดังกล่าวครับ 

มดลูกปกติจะมีส่วนของปากมดลูก โพรงมดลูกเป็นรูปสามเหลี่ยม กล้ามเนื้อมดลูก ดังแสดงในรูปภาพที่ 3

มดลูกวิรูปไม่ได้มีมดลูกสองอัน

จากเกณฑ์การแบ่งประเภทมดลูกด้านบนจะเห็นได้ว่าทมดลูกวิรูปมีมดลูกอันเดียว ไม่ได้มีมดลูกสองอันเป็นคนละโรคกัน รูปภาพที่ 4 ดังนั้นผลกระทบต่อการตั้งครรภ์ของทืั้งสองโรคก็แตกต่างกันอย่างมากอีกด้วย

มดลูกวิรูปกับภาวะเจริญพันธุ์

มดลูกวิรูปนับว่าเป็นความผิดปกติแต่กำเนิดของมดลูกรุนแรงที่สุดและพบได้ค่อนข้างบ่อยในผู้มีบุตรยาก กล่าวคือการสำรวจพบว่าสตรีทั่วไปมีความชุกของมดลูกวิรูป 0.8% ส่วนสตรีมีบุตรยากพบถึง 27% 

มีการรบรวมการศึกษา ของมีผู้เป็นมดลูกวิรูปราว ๆ แปดร้อยกว่าราย พบว่า 89.4% มีปัญหามีบุตรยาก 33.1% เคยแท้งบุตร 33% แท้งบ่อย 23.8% ทำเด็กหลอดแก้วย้ายตัวอ่อนไม่สำเร็จหลายครั้ง 37.6% ซึ่งเรียกได้ว่าแนวโน้มไม่ค่อยดีหากไม่ได้รับการผ่าตัดแก้ไข 

ผู้ป่วยมดลูกวิรูปไม่สัมพันธ์กับความผิดปกติแต่กำเนิดของระบบอื่น ๆ ของร่างกาย

มดลูกสองอันกับการเจริญพันธุ์

ภาวะมดลูกสองอันพบได้ไม่บ่อย (ประมาณ 0.4% ในประชากรทั่วไปและ 1.1% ในกลุ่มผู้มีบุตรยาก)

มดลูกสองอันมีการเจริญพันธุ์ค่อนข้างใกล้เคียงผู้ที่มีมดลูกปกติ อาจเพิ่มความเสี่ยงของการคลอดก่อนกำหนดเล็กน้อยเท่าน้น คนไข้ส่วนใหญ่สามารถตั้งครรภ์และคลอดได้เหมือนผู้ที่มีมดลูกปกติ

แต่อย่างไรก็ตามพบว่าผู้ที่มีมดลูกสองอันมีความผิดปกติแต่กำเนิดของระบบอื่น ๆ ร่วมด้วยบ่อย เช่น ไตข้างใดข้างหนึ่งไม่มีการเจริญ (aplastic kidney) หรือความผิดปกติของกระดูกสันหลัง ซึ่งมีความจำเป็นต้องสืบค้นเพิ่มเติมด้วย

เอกสารอ้างอิง

1. Seyhan A, Ertas S, Urman B. Prevalence of t-shaped uterus among fertile women based on eshre/esge and congenital uterine malformation by experts (cume) criteria. Reprod Biomed Online. Sep 2021;43(3):515-522. doi:10.1016/j.rbmo.2021.06.003 

2. Coelho Neto MA, Ludwin A, Petraglia F, Martins WP. Definition, prevalence, clinical relevance and treatment of t-shaped uterus: Systematic review. https://doi.org/10.1002/uog.23108. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology. 2021/03/01 2021;57(3):366-377. doi:https://doi.org/10.1002/uog.23108 

3. พัฒน์ศมา วิจินศาสตร์วิจัย. บทที่ 11 มดลูกวิรูป (Dysmorphic uterus) ใน พัฒน์ศมา วิจินศาสตร์วิจัย. ความผิดปกติแต่กำเนิดของมดลูก Congenital malformation of uterus. พ.ศ.​2565

4. พัฒน์ศมา วิจินศาสตร์วิจัย. บทที่ 13 มดลูกทวิรูป (Bicorporeal uterus) ใน พัฒน์ศมา วิจินศาสตร์วิจัย. ความผิดปกติแต่กำเนิดของมดลูก Congenital malformation of uterus. พ.ศ.​2565

5. Ludwin A, Coelho Neto MA, Ludwin I, et al. Congenital uterine malformation by experts (cume): T-shaped uterus. Ultrasound Obstet Gynecol. Aug 20 2019; doi:10.1002/uog.20845 

6. Grimbizis GF, Gordts S, Di Spiezio Sardo A. The eshre-esge consensus on the classification of female genital tract congenital anomalies. Hum Reprod. 2013;28doi:10.1093/humrep/det098