ไข่บริจาค อสุจิบริจาค ตัวอ่อนบริจาค ทำอย่างไรให้ไม่ผิดกฎหมาย

การใช้เซลล์สืบพันธุ์บริจาคและตัวอ่อนบริจาคนับว่าเป็นทางเลือกในการรักษาภาวะมีบุตรยากอย่างหนึ่งที่ช่วยให้หลายครอบครัวสำเร็จได้เลยนะครับ แต่อย่างไรก็ตามเราก็มีกฎหมายที่ควบคุม และประกาศที่เกี่ยวข้องหลายฉบับ เลยนะครับ ได้แก่ 

• พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็กที่เกิดโดยอาศัยเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์ พ.ศ. 2558

•  ประกาศและข้อบังคับของแพทยสภา

  • • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(1)/2558: เรื่อง คุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามของผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม ซึ่งเป็นผู้ให้บริการเกี่ยวกับเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(2)/2558: เรื่อง มาตรฐานในการให้บริการเกี่ยวกับเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(3)/2558: เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขสำหรับการตรวจและประเมินความพร้อมทางด้านร่างกาย จิตใจ และสภาพแวดล้อมของผู้ขอรับบริการ หญิงที่รับตั้งครรภ์แทน และผู้บริจาคอสุจิหรือไข่

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(4)/2558: เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับการสร้าง การเก็บรักษา การใช้ประโยชน์จากตัวอ่อน หรือการทำให้สิ้นสภาพของตัวอ่อน

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(5)/2558: เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการให้บริการเกี่ยวกับเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์ในการตรวจวินิจฉัยโรคทางพันธุกรรมในตัวอ่อน (มีฉบับแก้ไขเพิ่มเติม)

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(6)/2558: เรื่อง มาตรฐานการให้บริการเกี่ยวกับการผสมเทียม

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(7)/2558: เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขในการให้ความยินยอมเป็นหนังสือจากสามีและภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายที่ประสงค์ให้มีการผสมเทียมโดยใช้อสุจิของผู้บริจาค

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95(9)/2558: เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับการรับฝาก การรับบริจาค การใช้ประโยชน์จากอสุจิ ไข่ หรือตัวอ่อนที่รับฝาก หรือรับบริจาค หรือการทำให้สิ้นสภาพของตัวอ่อนที่รับฝากหรือรับบริจาคเนื่องมาจากการดำเนินการใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์

    • ประกาศแพทยสภา ที่ 95 (10)/2558 เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับการให้ความยินยอมให้นำอสุจิ ไข่ หรือตัวอ่อนของผู้ฝากนำไปใช้ได้หลังจากผู้ฝากตาย

ข้อบ่งชี้ในการใช้ไข่บริจาค

จะพิจารณาใช้ไข่บริจาคเมื่อ คู่สมรสฝ่ายหญิง มีภาวะอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้:

1. ภาวะรังไข่ล้มเหลว (Ovarian Failure)

• รังไข่หยุดทำงานก่อนวัยอันควร (Premature Ovarian Failure)

• ไม่มีรังไข่มาแต่กำเนิด

• เคยได้รับการผ่าตัดนำรังไข่ออกไปทั้งสองข้าง

• รังไข่ฝ่อจากการได้รับเคมีบำบัด หรือการฉายรังสีบริเวณอุ้งเชิงกราน

2. คุณภาพของไข่ไม่ดีอย่างชัดเจน

• คู่สมรสฝ่ายหญิงมีอายุมาก ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพของเซลล์ไข่

• เคยผ่านการทำเด็กหลอดแก้ว (IVF/ICSI) มาแล้วหลายครั้ง แต่ไม่ประสบความสำเร็จ โดยมีสาเหตุมาจากคุณภาพของไข่หรือตัวอ่อนที่ไม่ดี

3. มีความเสี่ยงในการถ่ายทอดโรคทางพันธุกรรม

• ฝ่ายหญิงเป็นพาหะหรือเป็นโรคทางพันธุกรรมที่รุนแรง และมีความเสี่ยงสูงที่จะถ่ายทอดความผิดปกตินั้นไปสู่บุตร

เงื่อนไขสำหรับผู้บริจาคไข่

• อายุ: ระหว่าง 20-35 ปี (หากเป็นญาติสืบสายโลหิตของผู้รับบริจาค สามารถมีอายุได้ถึง 40 ปี แต่ต้องไม่ใช่บุพการีหรือผู้สืบสันดาน)

• สถานภาพ: ต้องมีหรือเคยมีสามีที่ชอบด้วยกฎหมาย (ยกเว้นกรณีเป็นญาติ) และต้องได้รับความยินยอมเป็นลายลักษณ์อักษรจากสามี

• สัญชาติ: ต้องมีสัญชาติเดียวกับคู่สมรสผู้รับบริจาค

• สุขภาพ: ต้องผ่านการตรวจประเมินสุขภาพกายและสุขภาพจิต และไม่เป็นโรคติดต่อร้ายแรงหรือโรคทางพันธุกรรม

• ข้อจำกัด: บริจาคไข่ได้ไม่เกิน 3 ครั้งในชีวิต

เงื่อนไขสำหรับผู้รับบริจาคไข่

• ต้องเป็นภรรยาที่ชอบด้วยกฎหมาย

• ในหนึ่งรอบการรักษา สามารถใช้ไข่จากผู้บริจาคได้เพียง 1 คนเท่านั้น

เป็นการนำอสุจิจากผู้บริจาคมาใช้ผสมกับไข่ของภรรยาผู้รับบริจาค ไม่ว่าจะด้วยวิธีการผสมเทียม (IUI) หรือการทำเด็กหลอดแก้ว (IVF/ICSI)

ข้อบ่งชี้ในการใช้อสุจิบริจาค

จะพิจารณาใช้เชื้ออสุจิบริจาคเมื่อ คู่สมรสฝ่ายชาย มีภาวะอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้:

1. เป็นหมันโดยไม่มีตัวอสุจิเลย (Azoospermia)

• ไม่สามารถผลิตตัวอสุจิได้จากลูกอัณฑะ (Non-obstructive Azoospermia)

• ไม่สามารถนำตัวอสุจิออกมาได้ แม้จะใช้วิธีการผ่าตัดหาเชื้ออสุจิจากอัณฑะโดยตรงแล้วก็ตาม (เช่น การทำ TESE/PESA แล้วไม่พบเชื้อ)

2. มีปัญหาเกี่ยวกับคุณภาพอสุจิอย่างรุนแรง

• มีจำนวนอสุจิน้อยมาก หรือตัวอสุจิมีความผิดปกติอย่างรุนแรงทั้งรูปร่างและการเคลื่อนไหว จนไม่สามารถปฏิสนธิได้ แม้จะใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ขั้นสูงอย่างอิ๊กซี่ (ICSI) แล้วก็ตาม

3. มีความเสี่ยงในการถ่ายทอดโรคทางพันธุกรรม

• ฝ่ายชายเป็นพาหะหรือเป็นโรคทางพันธุกรรมที่รุนแรง และมีความเสี่ยงสูงที่จะถ่ายทอดไปสู่บุตร

4. ปัญหาอื่นๆ

• มีปัญหาเกี่ยวกับการหลั่งน้ำเชื้อที่ไม่สามารถรักษาให้หายได้

• ฝ่ายชายมีการติดเชื้อบางชนิดที่ไม่สามารถป้องกันการถ่ายทอดสู่ลูกได้ด้วยเทคโนโลยีที่มีอยู่ในปัจจุบัน

เงื่อนไขสำหรับผู้บริจาคอสุจิ

• อายุ: ระหว่าง 20-45 ปี

• สถานะ: หากมีภรรยาที่ชอบด้วยกฎหมาย ต้องได้รับความยินยอมเป็นลายลักษณ์อักษรจากภรรยา

• สัญชาติ: มีสัญชาติเดียวกับคู่สมรสผู้รับบริจาค

• สุขภาพ: ต้องผ่านการตรวจประเมินสุขภาพกายและสุขภาพจิต และไม่เป็นโรคติดต่อร้ายแรงหรือโรคทางพันธุกรรม

• ข้อห้าม: ห้ามเป็นญาติสืบสายโลหิตของฝ่ายภรรยาผู้รับบริจาค

• ข้อจำกัด: การบริจาคที่นำไปสู่การเกิดของเด็กต้องไม่เกิน 10 ครอบครัว เพื่อลดปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากสายเลือดเดียวกันในอนาคต

เงื่อนไขสำหรับผู้รับบริจาคอสุจิ

• ต้องเป็นคู่สมรสที่ชอบด้วยกฎหมาย

คือการรับตัวอ่อนที่เหลือจากการทำเด็กหลอดแก้วของคู่สมรสอื่นที่ยินยอมบริจาค

เงื่อนไขสำหรับผู้บริจาคตัวอ่อน (คู่สามีภรรยาเจ้าของตัวอ่อน)

• ต้องเป็นสามีภรรยาที่ชอบด้วยกฎหมาย

• ต้องให้ความยินยอมเป็นลายลักษณ์อักษรในการบริจาค

• ฝ่ายหญิงเจ้าของไข่ต้องมีอายุระหว่าง 20-35 ปี ณ ขณะที่มีการปฏิสนธิเป็นตัวอ่อน

• สัญชาติของผู้บริจาคต้องเป็นสัญชาติเดียวกับผู้รับบริจาค

เงื่อนไขสำหรับผู้รับบริจาคตัวอ่อน

• ต้องเป็นคู่สมรสที่ชอบด้วยกฎหมาย

• ต้องมีสัญชาติเดียวกับคู่ผู้บริจาคตัวอ่อน

• ในหนึ่งรอบการรักษา สามารถใช้ตัวอ่อนจากผู้บริจาคเพียงคู่เดียวเท่านั้น

• ห้ามการค้าโดยเด็ดขาด: กฎหมายไทย ห้ามการซื้อ ขาย เสนอซื้อ เสนอขาย นำเข้า หรือส่งออก ซึ่งไข่ อสุจิ และตัวอ่อน การบริจาคต้องเป็นไปโดยสมัครใจและไม่มีค่าตอบแทนในเชิงพาณิชย์ (อาจมีค่าใช้จ่ายตามจริง เช่น ค่าเดินทาง ให้แก่ผู้บริจาคได้ตามที่แพทยสภากำหนด)

• สิทธิในความเป็นบิดามารดา: เด็กที่เกิดจากการใช้ไข่ อสุจิ หรือตัวอ่อนบริจาค จะเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของคู่สมรสฝ่ายผู้รับบริจาคแต่เพียงผู้เดียว

• ผู้บริจาคไม่มีสิทธิและหน้าที่: ผู้บริจาคไข่ อสุจิ หรือตัวอ่อน จะไม่มีสิทธิและหน้าที่ใดๆ ตามกฎหมายต่อเด็กที่เกิดมา เช่น สิทธิในการรับมรดก หรือหน้าที่ในการอุปการะเลี้ยงดู