เริ่มกระตุ้นไข่วันไหนดี

การกระตุ้นไข่นับว่าเป็นจุดเริ่มต้นของการรักษาภาวะมีบุตรยากด้วยการปฏิสนธินอกร่างกาย (IVF/ICSI) การกระตุ้นไข่เป็นการให้ฮอร์โมนกระตุ้นไข่ในขนาดที่สูงเป็นระยะเวลา 8-10 วันเพื่อให้ถุงไข่ตั้งต้น (antral follicles) ค่อย ๆ โตขึ้นหลาย ๆ ใบไปพร้อม ๆ กัน เพื่อให้ได้ไข่จำนวนเพิ่มขึ้นเพื่อนำไปปฏิสนธิและคัดเลือกตัวอ่อนเพื่อย้ายกลับเข้าสู่โพรงมดลูกต่อไป ดังแสดงในรูปภาพที่ 1 

แต่เดิมที่เทคโนโลยีการแช่แข็งตัวอ่อนยังไม่ดีมากนักและเทคโนโลยีการตรวจโครโมโซมในตัวอ่อน (PGT) ยังไม่แพร่หลาย มักมีการย้ายตัวอ่อน 3-5 วันหลังจากที่เก็บไข่หรือที่เรียกว่าย้ายรอบสด (fresh transfer) ทำให้การเริ่มกระตุ้นไข่ดั้งเดิมจึงเลียนแบบการเจริญของถุงไข่ในผู้หญิงคือเริ่มกระตุ้นตัั้งแต่ช่วงวันที่ 2-3 ของรอบเดือน ดังแสดงในรูปภาพที 2 ลูกศร 1

หลังจากที่การแช่แข็งตัวอ่อนเป็นที่แพร่หลายและการตรวจโครโมโซมในตัวอ่อนแทบจะเป็นการรักษาแบบปกติไปแล้ว ทำให้การย้ายตัวอ่อนรอบสดมีบทบาทน้อยลง และทำให้ความจำเป็นในการเริ่มกระตุ้นไข่ตั้งแต่ช่วงมีประจำเดือนลดลง ร่วมกับมีข้อมูลเกี่ยวกับการมีอยู่ของไข่ตั้งต้นตลอดทุกช่วงของรอบเดือน และเริ่มมีรายงานการวิจัยที่เริ่มกระตุ้นไข่ช่วงหลังจากไข่ตกแล้ว (luteal starts) ดังรูปภาพที่ 2 ลูกศรหมายเลข 3 และต่อมามีการกระตุ้นไข่เพื่อแช่แข็งเซลล์ไข่หรือตัวอ่อนในผู้ป่วยมะเร็งก่อนการรับเคมีบำบัดและมีเวลาก่อนเริ่มรักษามะเร็งไม่มากนัก จึงมีการกระตุ้นไข่ทันทีไม่ว่าผู้ป่วยจะอยู่ในช่วงวันไหนของรอบเดือน (random starts) ทำให้ผู้ป่วยอาจเริ่มกระตุ้นไข่หลังจากที่ประจำเดือนหมดไปแล้วแต่ก่อนไข่ตก (late follicular starts) ได้ดังแสดงในรูปภาพที่ 2 ลูกศรหมายเลข 2 

ข้อดีของ early follicular starts คือเป็นวิธีการกระตุ้นที่ใช้มาเป็นเวลานาน มีข้อมูลอัตราความสำเร็จ ผลต่อเซลล์ไข่และตัวอ่อน ตลอดไปจนถึงอัตราการตั้งครรภ์ การแท้งและภาวะแทรกซ้อนระหว่างการตั้งครรภ์ แพทย์ผู้ดูแลส่วนใหญ่มั่นใจในการดูแลผู้ป่วย แต่อย่างไรก็ตามการเริ่มกระตุ้นแบบนี้ต้องเริ่มภายใน 3 วันแรกของการมีประจำเดือนซึ่งอาจทำให้ผู้ป่วยหลายรายไม่สะดวก รวมทั้งไม่สามารถกำหนดวันเก็บไข่ล่วงหน้าได้ทำให้มีโอกาสเก็บไข่ในวันหยุด (รูปภาพที่ 3)

การเริ่มกระตุ้นไข่หลังจากไข่ตกแล้วทำให้มีความสะดวกต่อผู้ป่วยมากขึ้น เนื่องจากไม่จำเป็นต้องรีบมาตรวจในช่วงมีประจำเดือน ทำให้เริ่มกระตุ้นไข่ได้อย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในผู้ป่วยมะเร็งที่ต้องไปรักษาต่อ แต่อย่างไรก็ตามเนื่องจากเป็นวิธีการกระตุ้นไข่ที่เพิ่งมีข้อมูลไม่กี่ปีมานี้ทำใ้ห้ข้อมูลเกี่ยวกับความปลอดภัยยังมีไ่ม่มากนักแม้ว่าโดยหลักการไม่น่าจะแตกต่างจาก early follicular starts เนื่องจากยาที่ใช้ทั้งหมดเป็นกลุ่มเดียวกัน นอกจากนี้การเริ่มกระตุ้นไข่หลังจากไข่ตกต้องแช่แข็งตัวอ่อนทั้งหมดเนื่องจากผนังมดลูกไม่ตรงกับวันที่รับตัวอ่อน (รูปภาพที่ 4)